Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ
"Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ"
ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΟΥ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Mandela - Free Spirit

Mandela - Free Spirit

Τρίτη 6 Μαΐου 2014

Πότε το αριστερό είναι δεξιό-συντηρητικό;



Μπορεί κάτι που θεωρείται (φαίνεται) δεξιό, πολιτικά και κοινωνικά, στην πραγματικότητα να είναι αριστερό-προοδευτικό-ριζοσπαστικό; Και, αντίστροφα, κάτι που αποκαλείται-λογιζεται ως αριστερό-προοδευτικό ή ριζοσπαστικό να είναι στην ουσία-πράξη συντηρητικό-οπισθοδρομικό, δηλαδή δεξιό; Η κοινή-μονόδρομη λογική λέει πως όχι. Όμως η διαλεκτική λογική αποφαίνεται ότι αυτό είναι δυνατό να ισχύει. Θα γίνουμε πιο σαφείς παρακάτω.                               

Απέναντι στην κρίση και τη λαίλαπα του κεφαλαίου ενάντια στην κοινωνία, οι αντιδράσεις των καταπιεσμένων αλλά και σε όλο το φάσμα των διαφόρων πολιτικών χώρων της «αντίστασης» και του «αγώνα» είναι αντιφατικές και συγκεχυμένες ιδεολογικά, θεωρητικά και πρακτικά. Για αυτό οι αντιστάσεις είναι άνευρες, σπασμωδικές και αδύναμες, χωρίς αποτέλεσμα. Τι κυριότερο λάθος και μειονέκτημά τους είναι ότι δεν έχουν συνειδητοποιήσει (ή, τουλάχιστον, δεν το λένε ρητώς για να μην δυσαρεστήσουν οπαδούς – ενεργούς και δυνάμει) ότι το αύριο δεν μπορεί να είναι το ίδιο ή έστω παρόμοιο με το χθες. Γεγονός που ισχύει είτε επιβιώσει το καπιταλιστικό σύστημα από την κρίση είτε όχι. Όπως λέει και ο Ζιγκμουντ Μπάουμαν σε πρόσφατη συνέντευξή του, χρειάζεται να αλλάξουν οι καταπιεσμένοι τρόπο ζωής, να υιοθετήσουν μια αντικαταναλωτική και άρα αντικαπιταλιστική στάση, να αυτοοργανωθούν σε συνεταιρισμούς και κοινότητες. Με άλλα λόγια, να απεξαρτηθούν από τα αφεντικά τους και τον καπιταλισμό. Πρέπει να ενεργούν πρωτοβουλιακά και αυτόνομα-αυτόβουλα, και να μην περιμένουν τίποτα από το κράτος και τις κυβερνήσεις. Ο τρόπος ζωής λοιπόν των δυτικών ανθρώπων έχει αποτύχει, έχει φάει τα ψωμιά του, γι’ αυτό πρέπει να αλλάξει.

Το μείζον λοιπόν ζήτημα είναι η αντιφατική στάση των καταπιεσμένων, και κυρίως των πολιτικών δυνάμεων και χώρων που αντιστέκονται. Αυτό που παρατηρείται δηλαδή είναι μια συγκεχυμένη στάση, ένα ανακάτεμα ιδεολογιών και πρακτικών. Έτσι, η αριστερά μιλάει για ανατροπή αλλά στην πράξη αμύνεται, διεκδικώντας τα επίπεδα μισθών-κατανάλωσης και το υποτυπώδες κράτος πρόνοιας του παρελθόντος – δηλαδή αναπαράγει το σύστημα. Επίσης υπερασπίζεται το παρασιτικό δημόσιο, το οποίο ευθύνεται βασικά για την ιδιαιτερότητα της εγχώριας κρίσης. Επομένως δεν μιλάμε για αριστερή-επαναστατική πολιτική. Η πρακτική της, δηλαδή, αλλά και η ιδεολογία της, είναι σε κεντρικά σημεία δεξιά και στην καλύτερη περίπτωση σοσιαλδημοκρατική – και πάντως συντηρητική και οπισθοδρομική, γιατί υπερασπίζεται το παλιό-σάπιο καθεστώς. Ενώ μια συνεπής σοσιαλδημοκρατική-ρεφορμιστική στάση θα έβαζε επιτακτικά το ζήτημα της συρρίκνωσης και αναδιάρθρωσης του δημόσιου τομέα με παράλληλη προστασία των εργαζομένων: επιδοτούμενη (κανονικός μισθός) επιμόρφωση σε νέους παραγωγικούς τομείς που θα επιφέρει αναδιάρθρωση της οικονομίας-παραγωγής προς όφελος των εργαζομένων και της κοινωνίας (π.χ. συνεταιριστικές επιχειρήσεις στην αγροτική και βιοτεχνική παραγωγή και στις νέες τεχνολογίες). Το ίδιο μπορεί να γίνει και στον ιδιωτικό τομέα. Ένα τέτοιο αίτημα, όντας δίκαιο, θα συσπείρωνε τον κόσμο σε ένα προοδευτικό κοινωνικό κίνημα αντίστασης.

Από την άλλη, η λεγόμενη εξωκοινοβουλευτική-ριζοσπατική και επαναστατική αριστερά έχει την ίδια αντιφατική στάση: «θάνατος στον καπιταλισμό», αλλά υπερασπιζόμαστε οποιαδήποτε εργατίστικη, συντεχνιακή ή αμυντική κινητοποίηση, να μην αλλάξει τίποτε στο δημόσιο, να γίνουν όλοι οι εργάτες δημόσιοι υπάλληλοι, δηλαδή μικροαστοί. Ενώ μια συνεπής επαναστατική αριστερά θα έπρεπε να θεωρεί θετικό την προλεταριοποίηση του κόσμου, την κατάρρευση των προηγούμενων μικροαστικών, καταναλωτικών και δημοσιοϋπαλληλικών μύθων.  Και θα προωθούσε μια στρατηγική ριζοσπαστικοποίησης των νέων προλετάριων και ανέργων και θα επιδίωκε μια ριζική παραγωγική αναδιάρθρωση που δημιουργεί εργατικές μάζες χωρίς χρυσές αλυσίδες, χωρίς μύθους, που δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Αντίθετα για τους κολασμένους του ιδιωτικού τομέα και για τις συνθήκες ζούγκλας που επικρατούν εκεί κανείς δεν κάνει τίποτε. (Κάπου εδώ φανταζόμαστε έναν αριστερό να ξεσπάει σε μια κρίση συνειδήσεως: «Τι να κάνουμε, δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα, εξάλλου κι εμείς οι αριστεροί δημόσιοι υπάλληλοι είμαστε»). Εδώ τα βαθύτερα κίνητρα είναι ουσιαστικά εγωιστικά-ατομιστικά: στην πραγματικότητα θέλουμε να σώσουμε τη θεσούλα μας και τη ζωούλα μας. Κατανοητό και ανθρώπινο και αυτό, όμως δεν είναι αυτό αριστερά ούτε επανάσταση. Αλήθεια είναι αριστερό να υποστηρίζεται ότι δεν πρέπει να καταργηθεί κανένας τομές του δημοσίου, ακόμη και αν είναι παρασιτικός και αντιπαραγωγικός; (Αντίθετα, η κοινωνική πρόνοια, και ιδιαίτερα η υγεία, πρέπει να γενικευτούν)

Η αριστερά έχει λησμονήσει τον ίδιο τον Μαρξ. Ας θυμηθούμε κάποιες θέσεις του από την Κριτική στο Πρόγραμμα της Γκότα: Στη σελίδα 26 της κριτικής διαβάζουμε ότι η άποψη ότι η εργατική τάξη για να απελευθερωθεί πρέπει πρώτα να παλέψει στα πλαίσια του εθνικού κράτους, είναι μια στενή εθνική άποψη. Συνεχίζοντας, υποστηρίζει ότι ναι μεν η εργατική τάξη πρέπει να οργανωθεί στη χώρα της αλλά από την άλλη στον σύγχρονο καπιταλισμό όλα είναι ένα σύστημα παγκόσμιο, τόσο οικονομικά (παγκόσμια αγορά) όσο και πολιτικά (σύστημα κρατών). Επομένως, «ο ταξικός αγώνας είναι εθνικός στη μορφή και όχι στο περιεχόμενο». Αυτή η ρήση λέει πολλά (ο σοσιαλισμός σε μια χώρα μας τελείωσε και η μονομερής αποχώρηση από την ΕΕ δεν είναι επαναστατική απάντηση – αντίθετα: κοινή μοίρα και επαναστατική δράση των ευρωπαϊκών λαών). Και πάντως σίγουρα λέει πόσο πίσω είναι η σημερινή αριστερά που μιλάει π.χ. για έξοδο από την ΕΕ ή για προτεκτοράτο και μονοκρατορία της Γερμανίας (λες και άλλα αστικά κράτη δεν υπάρχουν). Παρακάτω, στη σελίδα 31-32, ο Μαρξ είναι κάθετα αντίθετος και στην κρατική βοήθεια για τη δημιουργία «παραγωγικών συνεταιρισμών που θα οδηγήσουν στη σοσιαλιστική οργάνωση της εργασίας». «Με τη βοήθεια του κράτους και μέσω του κράτους, δεν μπορεί να γίνει σοσιαλιστική αλλαγή της κοινωνίας. Με κρατικά δάνεια δεν μπορείς να χτίσεις μια καινούρια κοινωνία». Αντίθετα, για την επαναστατική αλλαγή είναι αναγκαίο τους συνεταιρισμούς να τους δημιουργούν οι ίδιοι οι εργάτες. Τι απαντά σε αυτά τα ζητήματα η αριστερά που είναι πολύ πιο πίσω από εκείνη την παλιά εποχή;

Όμως στην ίδια γραμμή κινείται και μέρος του αντιεξουσιαστικού-αναρχικού χώρου. Και αυτό είναι ό,τι πιο αντιφατικό. Τάσσεται δηλαδή συχνά με τα ρεφορμιστικά και αμυντικά αιτήματα των συνδικαλιστών και της αριστεράς. Ίσως αυτή η στάση εκπορεύεται από έναν ανθρωπισμό. Στάση κατανοητή μεν, αλλά (πάρα πολλά «αλλά») στο δια ταύτα; Ενώ είναι μάλλον γνωστό ότι η όξυνση των ταξικών αντιφάσεων-αντιθέσεων μπορεί να φέρει την επανάσταση, ωστόσο αγωνιζόμαστε για τη συντήρηση του υπάρχοντος. Η επανάσταση είναι μια διαδικασία που δεν χωράει την κοινή λογική. Δεν είναι μια συνηθισμένη καθημερινή κατάσταση. Η προλεταριοποίηση του πληθυσμού είναι μια αναγκαία συνθήκη για τη ριζοσπαστικοποίηση του κόσμου και την έλευση της ταξικής-επαναστατικής συνείδησης.

Η καπιταλιστική εξουσία λοιπόν κάνει το παιχνίδι της (κάποιες μεταρρυθμίσεις μάλιστα της αστικής δεξιάς είναι αριστερές, δηλαδή προοδευτικές, έστω και μόνο επειδή σπάνε παλιές αγκυλώσεις και σοσιαλδημοκρατικούς μύθους που έκαναν το ελληνικό σύστημα πολλαπλώς και βαθύτατα ταξικό: πολλοί μικροαστοί εργαζόμενοι βολεμένοι και λίγοι περιθωριοποιημένοι). Το ζήτημα-δίλημμα για τους αντιπάλους της συνοψίζεται ως εξής: Είναι θέμα από κει και πέρα συνειδητών επιλογών των υποκειμένων: βελτίωση του υπάρχοντος ή επαναστατικά αιτήματα-προτάγματα; 

3/5/2014

Δημήτρης Φασόλης