Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ
"Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ"
ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΟΥ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Mandela - Free Spirit

Mandela - Free Spirit

Παρασκευή 15 Μαρτίου 2013

Όταν συγχέουμε την εμπειρία με την ιδέα, χάνουμε το νόημα της ιστορίας



Τα αποτελέσματα των εκλογών στην Ιταλία ξαναφέρνουν στο προσκήνιο την παρακμή της ιδέας της ενωμένης Ευρώπης και την αίγλη που αποκτούν εν καιρώ κρίσης οι λαϊκίστικες και ακροδεξιές αντιλήψεις και νοοτροπίες. Η ενωμένη Ευρώπη απαξιώνεται στα μάτια των ευρωπαίων πολιτών, όπως εξάλλου και το πολιτικό σύστημα μαζί με τους φυσικούς φορείς του, τους πολιτικούς. Ενώ όμως καταδικάζονται από τους πολίτες οι γραφειοκράτες των ευρωπαϊκών οργανισμών και κυβερνήσεων και φυσικά και οι οικονομικές πολιτικές τους, εντούτοις καταδικάζονται ταυτόχρονα (και μάλιστα δαιμονοποιούνται) τόσο η ιδέα της Ευρώπης όσο και αυτή της δημοκρατίας.
Η οικονομική κρίση και τα μέτρα λιτότητας φαίνεται να οξύνουν τα συντηρητικά ανακλαστικά των ανθρώπων, τις ξενοφοβικές και ρατσιστικές τάσεις που ευνοούν την ανάπτυξη του ολοκληρωτισμού. Είναι όμως έτσι ή συμβαίνει κάτι πιο σύνθετο και βαθύτερο; Η ανεργία και η κάθετη πτώση του βιοτικού επιπέδου είναι οι αιτίες για την άνοδο του φασισμού-ναζισμού ή το ζήτημα είναι η κατάρρευση του οράματος και του νοήματος του «homo economicus»; Η προσδοκία και η πίστη στη συνεχή άνοδο της ποιότητας ζωής (που ταυτίζεται ουσιαστικά με την ποσότητα και το κατ-έχειν), στο ιδεολόγημα της προόδου, της ευημερίας, της πολυτέλειας, των ανέσεων και του καταναλωτισμού, χωρίς μέτρο και νόημα, χωρίς έλλογο κριτήριο, ο θεός του φετίχ-χρήματος και του κέρδους. Όλα αυτά μαζί και το καθένα χωριστά οδήγησαν στον υπερφίαλο και άμυαλο-ανώριμο άνθρωπο που έγινε το παράσιτο του περιβάλλοντος και της νέας γενιάς, των παιδιών του. Γιατί οι άνθρωποι δανειζόμαστε ό,τι απολαμβάνουμε από τις επόμενες γενιές, και έτσι υποθηκεύουμε το μέλλον του πολιτισμού και των παιδιών μας.
Η απώλεια αυτού λοιπόν του ονείρου, η βίαιη αποκαθήλωση του μύθου του homo economicus, οδήγησε στη μαζική υστερία και κατάθλιψη. Στο μίσος και στην απόγνωση, στην απώλεια προσανατολισμού, στην επάνοδο του σκοταδισμού-ολοκληρωτισμού. Ο homo economicus πέθανε, με πάταγο. Να πανηγυρίσουμε; Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή, γιατί ποιος τύπος ανθρώπου θα τον αντικαταστήσει; Ο «homo universalis», αναγκαστικά, όχι ως καρικατούρα της Αναγέννησης, αλλά ως πραγματικός ολιστικός-οικουμενικός άνθρωπος που πραγματώνει όλες τις ιστορικές πανανθρώπινες αξίες, τις παρακαταθήκες του, που χωρίς αυτές δεν είναι άνθρωπος, και που πρέπει να διευρύνει-εμβαθύνει διαρκώς σε ανώτερα επίπεδα για να πραγματώσει έτσι την ουσία τους. Διαφορετικά, το μέλλον είναι δυσοίωνο, για να μην πω χαμένο από πρώτο χέρι.
Κεντρική αδυναμία του χόμο εκονόμικους, που κληρονόμησε από το περελθόν του αλλά διογκώθηκε στον καπιταλισμό: το ότι ήταν ένα εμπειριστικό ον, που χανόταν στον εμπειρικό κόσμο, στα δεδομένα των βουλιμικών αισθήσεών του που διψούν για εντυπώσεις και όχι για έννοιες-ιδέες. Ο εμπειριστής άνθρωπος ταυτίζει το περιεχόμενο των αισθήσεων με το περιεχόμενο της σκέψης του, τις έννοιες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ταυτίζει τους ευρωπαίους αξιωματούχους με την έννοια και την ιδέα της Ευρώπης και μάλιστα της ενωμένης Ευρώπης. Αν απογοητεύεται και απαξιώνει τα φυσικά πρόσωπα και  τους τεχνοκρατικούς θεσμούς της ΕΕ, απαξιώνου το ίδιο και την ιδέα μιας ευρωπαϊκής ενότητας, ισονομίας, δικαιοσύνης και ισοτιμίας. Και αυτό γιατί, σκοπίμως, δεν του έμαθε το σχολείο να ξεχωρίζει τα εμπειρικά πράγματα (πρόσωπα και γεγονότα) από την ιδέα των πραγμάτων, που είναι το νόημα και το λογικό περιεχόμενο, η ταυτότητα, αλλά και οι λογικές σχέσεις μεταξύ διαφορετικών εννοιών των πραγμάτων. Γιατί τα πράγματα δεν σχετίζονται από μόνα τους και αυθαίρετα, παρά μόνο αν τα συσχετίσουμε εμείς, ως έλλογα όντα με συνείδηση, σε λογικές κατηγορίες και ομάδες, μέσω λογικών ομοιοτήτων και διαφορών. Κάνουμε δηλαδή μια λογική αφαίρεση, παίρνουμε απόσταση και, «εξυψωνόμενοι» από τα πράγματα, καταλήγουμε σε γενικεύσεις (νόμους, μοντέλα). Αναλύοντας δηλαδή την εμπειρία, για να τη νοηματοδοτήσουμε λογικά και να την κατανοήσουμε. Αναζητώντας έτσι την καθολική γνώση-συνείδηση, τα αξιώματα που θα στηρίξουμε τις θεωρίες μας.
Τα εκπαιδευτικά όμως συστήματα ασχολούνται με τετριμμένα πράγματα, με το να μεταδίδουν την κυρίαρχη ιδεολογία του επιστημονισμού-εμπειρισμού. Έτσι μαζί με τους πολιτικούς, τις τράπεζες, τα χρηματιστήρια και τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς, γυρίζουμε την πλάτη και στην ιδέα της Ευρώπης. Αγνοούμε ότι οι ιδέες, ιδιαίτερα αυτές που έχουν μια καθολική-οικουμενική αξία και ισχύ, δημιουργούνται από νοήμονες-ευφυείς ανθρώπους που δεν περιορίζονται στη στενή εμπειρία και στη νοοτροπία της εποχής τους, μα βλέπουν μπροστά σε μια πολύ ευρύτερη προοπτική από την κυρίαρχη και παραδεκτή της κοινωνίας στην οποία εντάσσονται. 
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τη δημοκρατία. Είναι μια έννοια, μια ιδέα που δεν ταυτίζεται με συγκεκριμένους θεσμούς, πρόσωπα και καταστάσεις, με εμπειρικές αντιλήψεις και υποκειμενικά βιώματα και συναισθήματα. Και πολύ περισσότερο δεν ταυτίζεται με τον καπιταλισμό. Ξεκινά από πολύ παλιά, μπολιάστηκε από φωτισμένα μυαλά σε διάφορες εποχές, ωστόσο ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί, δεν έχει πραγματωθεί το αληθινό νόημά της. Το ότι ταυτίζεται από τον κόσμο με την τυπική αστική δημοκρατία, με τον κοινοβουλευτισμό, έχει να κάνει με αυτήν την ανεπάρκεια, την έλλειψη της παιδείας και της συλλογιστική τεχνικής που θα μας έκανε να αποκωδικοποιούμε την εμπειρική πραγματικότητα. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι μια μηχανιστική εφαρμογή της δημοκρατίας και της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας και της αλληλεγγύης, της ισονομίας και ισοτιμίας των ανθρώπων, των πολιτών, στο καπιταλιστικό πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Η δημοκρατία και η ελευθερία, ως ιδέες, δεν έχουν όρια, συνεχώς εξελίσσονται, διευρύνονται, ανανεώνονται και ολοκληρώνονται. Η δε Ευρώπη, η ευρωπαϊκή ιδέα, είναι στενά συνυφασμένη με την ιδέα της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Γιατί τέτοιας εμβέλειας ιδέες ολοκληρώνονται και πραγματώνονται μόνο σε ολοένα και πλατύτερα, καθολικά και οικουμενικά (για να μην πούμε συμπαντικά) πλαίσια. Αλλιώς, μαραζώνουν, εκφυλίζονται και εκπίπτουν από την αρχική υψηλή αξία και νόημά τους.  Έτσι, η ιστορία μας βγάζει γλώσσα και μας κοροϊδεύει. Γιατί έχουμε ήδη χάσει το νόημά της.
Ναι, σίγουρα δεν θέλουμε αυτήν την Ευρώπη και αυτή τη δημοκρατία, στη σημερινή εμπειριστική εκδοχή τους, που τελικά συνιστούν έκπτωση του πραγματικού-πυρηνικού νοήματός τους. Όμως προκύπτει ένα πρόβλημα εδώ: η εκδήλωση του τυπικού, ως μορφή, επιτρέπει και ανοίγει ένα δρόμο για την εκπλήρωση του ουσιαστικού περιεχομένου και νοήματος, της ίδιας της ιδέας. Έτσι η τυπική κοινοβουλευτική δημοκρατία, η τυπική-θεσμοθετημένη Ευρώπη, η τυπική ελευθερία και τα ατομικά δικαιώματα αφήνουν ένα ίχνος της πρωτότυπης ιδέας, ανοίγουν έναν «τόπο-χώρο» για τη μελλοντική εκπλήρωσή τους. Αν χαθεί αυτό το τυπικό στοιχείο είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα χαθεί και του ουσιαστικό στοιχείο. Και θα είναι μάλλον αδύνατο να εγκαθιδρυθεί και πάλι η δημοκρατία και η ενωμένη Ευρώπη. Θα βιώσουμε ένα πισωγύρισμα στη βαρβαρότητα, πριν ακόμη την αυγή του πολιτισμού όπου η ιδέα της ελευθερίας και της δημοκρατίας μπολιάστηκαν. Δηλαδή θα κυριαρχήσουν το χάος και ο φασισμός-ολοκληρωτισμός. Συνεπώς οι δυνάμεις της επανάστασης, όταν βάλλουν κατά της καπιταλιστικής Ευρώπης και της αστικής δημοκρατίας,  θα πρέπει να έχουν δημιουργήσει με το έργο τους ώριμες υποκειμενικές και αντικειμενικές συνθήκες, όπως επίσης ένα κατάλληλο κοινωνικό-πολιτισμικό μοντέλο που θα αντικαταστήσει το υπάρχον. Μοντέλο-μήτρα ή χώρος για τις θεμελιακές ιδέες-αξίες: ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, ενότητα της διαφορετικότητας, σε μια ανώτερη σφαίρα αυτό-πραγμάτωσης και αυτό-συνειδησίας. Αυτό μας δίνει την απόλυτη ελευθερία, αυτό-διάθεση, άμεση δημοκρατία, αυτό-νομία, αναρχία, αυτό-πειθαρχία, αυτό-θέσμιση, αυτό-διεύθυνση, αυτό-οργάνωση (εξάλλου, η αυτοοργάνωση είναι ουσία του φαινομένου της ζωής). Και τελικά, την ζωή ως ποίηση και παιχνίδι.
15/3/2013
Δημήτρης Φασόλης             

Σάββατο 9 Μαρτίου 2013

Όταν η τέχνη αλληλεπιδρά με την εργασία: “April”, Deep Purple




(Αποκωδικοποιώντας το βίντεο και το μουσικό πείραμα)
Το βίντεο αρχίζει με άντρες που τρέχουν μαζικά και ανεβαίνουν σε φορτηγά στρατιωτικού τύπου. Αναφορά στην εργατική τάξη, στους άντρες εργάτες και στην αναλογία στρατού, μισθωτής εργασίας-μαζικής παραγωγής. Στο επόμενο σκηνικό, το συγκρότημα είναι στημένο σε ένα εργοτάξιο. Στη μεγάλη αλάνα γίνονται εργασίες. Η τέχνη βρίσκεται σε ένα κάπως ανώτερο επίπεδο, ωστόσο έρχεται σε επαφή με τον κόσμο της εργασίας. Οι διαχωρισμοί σπάνε. Η ανάμιξη γίνεται αμέσως μετά καταφανής: οι εργάτες εισέρχονται στον χώρο των καλλιτεχνών, στήνουν τα καρεκλάκια και τα αναλόγια για τις παρτιτούρες της ορχήστρας. Οι ίδιοι οι μουσικοί μοιάζουν με εργάτες που εκτελούν ένα σημαντικό έργο, υπό τη διεύθυνση του μαέστρου. Ο κόσμος της εργασίας, η «εργατιά» ενώνεται με τον κόσμο της τέχνης, μέσα από τις ομοιότητες και αναλογίες που υπάρχουν μεταξύ τους. Το μουσικό-καλλιτεχνικό έργο είναι και αυτό μια παραγωγική διαδικασία, έστω πνευματική, χρειάζεται κόπο, σχεδιασμό, οργάνωση, έμπνευση, θέληση, σκοπό. Έτσι, εργασία χειρονακτική και πνευματική, τέχνη και τεχνική, εξισώνονται. Καταρρίπτονται τα σύνορα και οι φραγμοί. Το κεντρικό στοιχείο που τα ενώνει είναι η ιδέα για το έργο, ο στόχος. Γι’ αυτό και το γκρουπ στέκεται αρχικά μόνο του, πριν έρθουν οι μουσικοί της ορχήστρας: είναι η αρχική ιδέα, που πρέπει να αναπτυχθεί και να υλοποιηθεί, να γίνει πράξη.
Όμως παράλληλα, αναδεικνύονται και οι αντιθέσεις:
Από τη μια, η δομημένη ιεραρχικά ορχήστρα, οι μουσικοί εργάτες που εκτελούν υπάκουα το έργο, ακολουθώντας έναν μαέστρο. Και από την άλλη, οι μουσικοί της ροκ μπάντας, χωρίς κάποιον αρχηγό, τουλάχιστον τυπικά και τελετουργικά, να ξεχωρίζει. Συντονίζονται μεταξύ τους, χωρίς κάποιον εξωτερικό παράγοντα-διευθυντή, συνεργάζονται ισότιμα. Γι’ αυτό και στέκονται ξέχωρα, στον δικό τους χαβά.
Ο κόσμος της τέχνης είναι σε ένα υπερυψωμένο επίπεδο, σε σχέση με τον κόσμο της εργασίας. Ωστόσο υπάρχει επικοινωνία (οι μουσικοί είναι στραμμένοι προς το εργοτάξιο) και ανάμιξη μεταξύ τους. Συμβολίζεται ίσως έτσι το ότι η ένωση και η άρση των διαχωρισμών δεν μπορεί να γίνει αυτόματα και μηχανιστικά, από τη μια στιγμή στην άλλη. Αυτό ίσως θα γεννούσε και καρικατούρες ή τερατογενέσεις, άλλωστε. 
Πάντως το μήνυμα είναι δυνατό και συγκεκριμένο: ένωση των δύο κόσμων, όχι στεγανά, ιεραρχίες και διαχωρισμοί, ισότητα και αρμονική σχέση μεταξύ τους.
Αλλά και το ίδιο το μουσικό πείραμα των Deep Purple, το πάντρεμα της ροκ με την κλασική μουσική έχει ανάλογους συμβολισμούς και συνδηλώσεις.
Η τέχνη στην υπηρεσία της κοινωνίας και της εργασίας-εργατικής τάξης, και το αντίστροφο. Οι εργάτες συνεργάζονται και βοηθούν τους καλλιτέχνες και παράλληλα επικοινωνούν με το μουσικό δημιούργημα-έργο.  
Το γκρουπ στέκεται μόνο του, η κινησιολογία και η στάση τους, δεν δείχνει άμεση επικοινωνία με την ορχήστρα αλλά ανεξαρτησία: είναι η ιδέα, η έμπνευση που στέκεται μόνη της, ελεύθερη, και μετά γίνεται κείμενο (μουσικό), σχέδιο που αποβλέπει σε ένα αποτέλεσμα (σκοπό). Το έργο πρέπει να εκτελεστεί (επιτελεστεί), να έρθει σε πέρας. Το μουσικό έργο, η σύνθεση, είναι ένα, σταθερό και αναλλοίωτο, οι εκτελέσεις διαφορετικές και με ποικιλία ύφους. 
Μεγάλο συγκρότημα, μεγάλες ιδέες, μεγάλος συμβολισμός!  
Όλα αυτά, πολύ ωραία, αλλά με μια δεύτερη ματιά διαφαίνεται-αναδύεται μια πιο «σκληρή» και ρεαλιστική εικόνα. Τα παραπάνω, είναι μάλλον η εξιδανικευμένη εικόνα, το μήνυμα και η πρόθεση των μουσικών του ιστορικού ροκ συγκροτήματος. Πετυχαίνει ωστόσο το σκοπό του; Γίνεται η όσμωση μεταξύ εργατικής τάξης και καλλιτεχνικής δημιουργίας; Γίνεται, αλλά εν μέρει, χωρίς να ολοκληρώνεται, περιορισμένη. Το επίπεδο (ο «κόσμος») των καλλιτεχνών παραμένει υπερυψωμένος, σχετικά απόμακρος από τον χώρο εργασίας. Οι εργάτες έρχονται στον χώρο για να ετοιμάσουν τα καθίσματα της ορχήστρας χωρίς περισσότερη αλληλεπίδραση. Στο εργοτάξιο συνεχίζουν να δουλεύουν. Φαίνεται ότι δεν έχουν χρόνο να ασχοληθούν με την «υψηλή» τέχνη, ή έχουν άλλα γούστα και ενδιαφέροντα. Ο καταναγκασμός της εργασίας, οι υποχρεώσεις της ζωής, η ανάγκη για επιβίωση κάνουν πολύ δύσκολο το έργο για την πνευματική εξύψωση, την καλλιέργεια και μόρφωση της εργατικής τάξης. Ωστόσο, η προσπάθεια έγινε, η πρόθεση και το μήνυμα δημοσιοποιήθηκαν. Οι εργάτες άραγε θα ανταποκριθούν; Μπορούν, έστω και αν θέλουν; Πάντως, την πρωτοβουλία την πήραν οι μουσικοί, όχι οι εργαζόμενοι, και σε μια ταξική κοινωνία είναι δύσκολο να γίνει διαφορετικά.
Εν κατακλείδι, η κίνηση έγινε. Η πράξη εκτυλίχθηκε, έσπασε τη σιωπή. Η ριζοσπαστική ιδέα περιμένει εκεί έξω, ανεξάρτητη, ελεύθερη, για να εκκολαφθεί.
9/3/2013
Δημήτρης Φασόλης      

Δευτέρα 4 Μαρτίου 2013

Εξ απαλών ονύχων: Οι ανθρωπομηχανές του ολοκληρωτισμού ετοιμάζονται



Οι ινστρούχτορες της Χρυσής Αυγής άρχισαν την κατήχηση σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Κάθε εξουσία, πολύ περισσότερο φυσικά οι ολοκληρωτικές ιδεολογίες και καθεστώτα, ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση-γαλούχηση των νέων ανθρώπων. Ως γνωστόν, η προσωπικότητα του ανθρώπου ολοκληρώνεται εν πολλοίς στην προσχολική ηλικία, μέσω κυρίως ασυνείδητων μηχανισμών. Ενώ στην περίοδο του σχολείου σταθεροποιούνται και εμπεδώνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που αφορούν στην μετέπειτα κοινωνική και πολιτική ζωή του ατόμου (κοινωνικοποίηση).
Έτσι η προπαγάνδα, που ουσιαστικά είναι πλύση εγκεφάλου με ψέματα, στερεότυπα και προκαταλήψεις, ενώ καλλιεργεί τον φανατισμό, το μίσος και την εχθρότητα προς τον συνάνθρωπο που δεν ανήκει στα στενά όρια της ταυτότητας και της καταγωγής, είναι πρώτιστο μέλημα και βασικό στοιχείο της ναζιστικής ιδεολογίας. Η μετάδοση ένα σωρό φόβων, μύθων και αναληθειών στα άτομα, τα κάνει εύκολα χειραγωγήσιμα από τους εκάστοτε επίδοξους αρχηγούς και δικτάτορες.
Γεννάται εύλογα το ερώτημα τι γονείς είναι αυτοί που στέλνουν τα παιδιά τους σε τέτοια σχολεία του σκοταδισμού και του μισανθρωπισμού. Είναι τόσο ανασφαλείς, κολλημένοι, φοβισμένοι και γεμάτοι μίσος; Ψάχνουν εύκολες απαντήσεις και έντονα συναισθήματα που τους λείπουν από την μίζερη ζωή του ιδιώτη; Θεωρούν ότι η γνώση και η ουσία (η αλήθεια) των πραγμάτων βρίσκεται στους ήρωες και στους θεούς της αρχαιότητας; Θα σωθούν και θα μας σώσουν κι εμάς, θα μας βγάλουν από το τέλμα της καθημερινότητας μέσα από την καθαρότητα της φυλής και του αίματος;
Και τα παιδιά; Τι να σκέφτονται και πώς να νιώθουν τα ίδια τα παιδιά, άραγε; Έχουν αντιστάσεις, θα εξεγερθούν ενάντια στους πατεράδες τους (αρσενικούς και θηλυκούς); Τα θεωρούν ρομποτάκια που πρέπει να αναμασάν τις αηδίες των γονιών τους και να υπακούουν τυφλά στις εντολές τους; Θέλουν να γίνουν και τα ετοιμάζουν για τα ανδρείκελα-δολοφόνους που θα αιματοκυλίσουν την ανθρωπότητα για τα ιδεώδη του νέου ράιχ; Καταλαβαίνουν άραγε πού οδηγούν τον κόσμο, τους αφελείς, βλάκες, φοβισμένους ή απελπισμένους από τη γενικευμένη παρακμή;
Τα επονείδιστα «ορκ», μαζί με τους φανατικούς και τους παρασυρμένους (ανεγκέφαλους και ασυνείδητους) οπαδούς τους, ετοιμάζουν, εξ απαλών ονύχων, τις ανθρωπομηχανές που θα σπέρνουν αύριο τον τρόμο. Ένα νέο ολοκαύτωμα προετοιμάζεται; Χμ…λογαριάζουν χωρίς τον απρόβλεπτο παράγοντα, που είναι η ίδια η πανούργα ιστορία. Γιατί κάθε δράση ή ενέργεια φέρνει και το αντίθετό της. Απέναντι στις δυνάμεις του σκότους (το μίσος, τον φανατισμό και την τρέλα που δεν έχουν σταματημό), θα σταθούν οι δυνάμεις του φωτός (της πανανθρώπινης λογικής σκέψης, της ελευθερίας-ισότητας, αλληλεγγύης). Η ιστορία φαίνεται ότι μας βγάζει γλώσσα, ενώ περιμένει την αντίδραση της άλλης πλευράς (της ζωής). Για να απαλλαγεί μια και καλή από τα σκουπίδια της βαρβαρότητας. Ταυτόχρονα, κυοφορεί στα σπλάχνα της τη νέα καθολική συνείδηση και την παγκόσμια πανανθρώπινη ενότητα, που είναι οι γνήσιες παρακαταθήκες της αλλά και η ουσία του ανθρώπου.
Η επερχόμενη ηθική και πνευματική κατάπτωση του σύγχρονου ανθρώπου  είναι ήδη εδώ. Εκφράζεται και με μαζική τύφλωση και παραλογισμό: την πεποίθηση ότι οι κήρυκες του μίσους θα σώσουν τη χώρα και την κοινωνία. Ένα είναι σίγουρο: τέτοιες επαίσχυντες ιδεολογίες επιβιώνουν με τον πόλεμο και την καταστροφή, στο εσωτερικό (δικτατορία) και στο εξωτερικό, για τη «μεγάλη ιδέα». Ειρήσθω εν παρόδω, με το να λέει κάποιος ότι η Χρυσή Αυγή είναι το μακρύ χέρι του συστήματος, τη νομιμοποιεί στα μάτια του κόσμου, πέρα από το ότι αυτό είναι λάθος. Ο φασισμός είναι η «αρχαία» σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου που επιβιώνει στον καπιταλισμό. Εφόσον ο διαφωτισμός δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το έργο του, την «ωρίμαση της ανθρωπότητας», αυτή η υπόγεια δύναμη γίνεται, στις σημερινές συνθήκες παρακμής και υπαρξιακών αδιεξόδων του σύγχρονου ανθρώπου, ακόμα πιο κρίσιμη. Ενώ επιτείνεται φυσικά από τις οικονομικές συνθήκες.
Δεν θα περάσει όμως ο φασισμός, γιατί δεν γίνεται να περάσει, άρα αναγκαστικά δεν θα περάσει! Πώς μπορώ να μην αντισταθώ σε αυτούς που θα κυνηγήσουν τον φίλο μου τον μετανάστη και τα παιδιά του, τον φίλο μου τον ομοφυλόφιλο, τη φίλη μου που θα αρνηθεί την υποτέλεια στον άντρα και να γίνει αναπαραγωγική μηχανή, αλλά και όποιον τολμήσει να υψώσει ελεύθερη φωνή; Απλά, αυτό δεν θα γίνει!  
4/3/2013
Δημήτρης Φασόλης